معرفی انواع خط در ایران باستان و جهان

با سلام.در این مطلب در رابطه با انواع خط ها حرف خواهیم زد. پس با برنده باش همراه باشید.

انواع خطوطی که در ایران باستان مورد استفاده قرار می گرفت عبارتند از: خط میخی، خط سومری، خط اَکَدی، خط ایلامی، خط آرامی، خط پهلوی، خط اوستایی، خط مانوی، خط سُغدی، خط برهمایی. مهم ترین آنها به اختصار معرفی می گردند.

انواع خط ایران باستان

خط میخی

خط میخی که علامت‫ هایی شبیه به میخ دارد، در کتیبه نگاری های کهن به کار می رفته است. اصل این خط در بین النهرین و به دست سومریان تنظیم شد و دیگر تمدن های بین النهرین نیز از آن بهره بردند. کاربرد این خط در ایران احتمالا به دوران قبل از کوروش هخامنشی می رسد اما به طور فراگیر از دوره داریوش مورد استفاده قرار گرفت. در این خط هر صدا علا مت خاصی دارد که مجموع صداها ۲۱ حرف بوده اند. بایرون ولیزی izVeli Bairon نخستین کسی بود که خط میخی را کشف کرد.

به دلیل هم‫ جواری ایران به بین النهرین و فتوحات ایران در غلبه بر این تمدن ها، علاوه بر فارسی باستان، زبان بین النهرین نیز در حجاری کتیبه ها مورد استفاده قرار می گرفت بنابر این برخی از کتیبه های موجود، به سه زبان فارسی باستان، آکدی و ایلامی نوشته شده است.

منشور کوروش به خط میخی، قرن ششم پیش از میلاد نوشته شده است و در موزه بریتانیا می باشد.

خط آرامی

یکی از کهن ترین و مهم ترین خطوط باستان، خط آرامی است که می توان آن را مادر تمام خطوط الفبایی دانست.بیش از ۲۵ حرف نداشت و دو رقم هم بود به نام اشکانی و ساسانی.

آرامی ها که مردمی تاجر پیشه بودند به زبانی ساده سخن می گفتند. این سادگی سبب شده تا زبان آنها به سرعت در خاورمیانه گسترش یابد و به صورت یک زبان بین المللی درآید. خط آرامی در ابتدا برای امور بازرگانی به کار می رفت و سپس وسیلۀ نوشتن عمومی شد.

هخامنشیان نیز زبان آرامی را زبان رسمی خود ساختند و در تمام قلمروشان به کار بردند. پس از انقراض هخامنشیان تا اوایل سدۀ سوم پیش از میلاد، این زبان کم کم رو به خاموشی گذاشت.

خط پهلوی

خط پهلوی در دوران ساسانیان برای نوشتن زبان فارسی آن دوران، یعنی «پارسی میانه»، از خط آرامی گرفته شد. این خط تا سه قرن پس از اسلام در سنگ نوشته ها، سکه ها، اسناد، معاملات و رسالاتی که به زبان پهلوانیک و پارسیک نوشته می شد، به کار می رفت. خط پهلوی خط ناقصی بود که خواندن آن بسیار مشکل بوده و هست.

خط اوستایی یا دین دبیری

زبانی که کتاب مقدس مزدیسنا بدان تالیف شده زبان اوستایی نامیده می شود و خطی را نیز که اوستا بدان نوشته شده، خط اوستایی نامیده شد. این خط را نویسندگان اسلامی دین دبیره و دفیره یاد کرده اند که امروزه به آن دین دبیری می گوییم.

خط مانوی

بعد از ظهور مانی (۲۱۵-۲۷۷م) و مذهب او، خط مانویان نیز در ایران و سایر ممالکی که مذهب مانوی داشتند رواج یافت. مانی خط خود را از الفبای تَدمُری اقتباس کرده است. الفبای مانوی از راست به چپ نوشته می شود و حرف های آن به هم نمی چسبد. آثار نفیس این خط در ترکستان چین کشف شده که با قلمی زیبا و خوانا روی کاغذهای مرغوب و با مرکب های رنگارنگ نوشته شده است.

معرفی سایر خط ها:

خط تصویری

انسان در آغاز برای ثبت وقایع یا انتقال پیام تصاویری می کشید مثلا تصویر خورشید به معنی روز و ماه به معنی شب بود. با پیشرفت تمدن و کامل شدن انسان ها این تصاویر ساده تر شدند و برای انتقال پیام ها سرعت عمل پیدا کرد و قراردادی برای انتقال پیام خطی بین خودشان به وجود آوردند. مهمترین این خط مجموعه علا مت هایی است که در مصر به کار گرفته شده و بدان نام هیروگلیف hirogelif نهاده اند نقوش و علا ئمی روی برگ های پاپیروس می کشیدند.

خط هجائی

خط هجائی یا خط صورت نگار که برای هر صدایی علا متی را با کشیدن تصویر یا علا ئمی یا نقوش خاصی به کار گرفته و در واقع هجی کلمات شروع شد مثلا برای فهماندن Believe از علا مت زنبور Beel و برگ leaf استفاده می شده است.

خط الفبایی

مرحله تکامل خط است که امروزه با تغییراتی مورد استفاده قرار گرفته است.
فنیقی ها و مصری ها و بابلی ها مخترعان این کتابت هستند که بعدا توسط یونانی ها تکمیل و رواج یافته است و در واقع ریشه خط لا تین را تشکیل می دهد.

سایر خطوط :

▪خط سغدی: که از خط آرامی اقتباس گردیده.
▪ خط عربی: که از خط قبیله بنی سام بود که از خط سامی اقتباس شده بود.
▪ خط سریانی: که از این خط کوفی و نسخ پدید آمده است.
▪ خط کوفی در کوفه رواج داشت تا آنکه از روی آن خط نسخ و نستعلیق و چندی بعد از روی تعلیق به وسیله میرعلی تبریزی خط نستعلیق به وجود آمد و این خط به دست میرعماد حسینی قزوینی به سرحد کمال رسید ۲۵ حرف دارد.
▪ ابجد:
حروف ابجد عبارتند از: الف۱- ب ۲- ج ۳- د۴- ه ۵- و ۶- ز ۷- ح ۸- ط ۹- ی ۱۰- ک ۲۰- ل ۳۰- م ۴۰- ن ۵۰- س ۶۰- ع ۷۰- ف ۸۰- ص ۹۰- ق ۱۰۰- ر ۲۰۰- ش ۳۰۰- ت ۴۰۰- ث ۵۰۰- خ ۶۰۰- ذ ۷۰۰- ظ ۸۰۰- ض ۹۰۰- غ ۱۰۰۰

آشنایی با الفباهای مختلف :

الفبای فارسی دارای ۳۲ حرف و الفبای عربی دارای ۲۸ حرف است و حروف عربی چ پ گ ژ ندارد.

▪ الفبای یونانی: ـ آلفا – بتا – گاما – دانا – اپسیلون – دتا – اتا – تتا – یوتا – گاتا  – لا مپرا  – مونو  – اکسی  – اومیکرون – پی  – رو  – سیکما – توار  – بسیلون  – فی  – خی – یسی  ـ اومگا.

الفبای نابینایان ( خط بریل) (Braills)  به وسیله نقطه ها و خطوط برجسته الفبایی اختراع شده است. الفبای برجسته را در سال ۱۸۵۲ لوی برایل فرانسوی ابداع کرد خود او فرزند یک نعلبند فرانسوی بود که بر اثر ضربه درفش چشمانش کور شد اما در همان حال نابینایی الفبای برجسته را ساخت که به نام او مشهور است.

▪ الفبای ناشنوایان :

برای این نوع اشخاص یک سلسله حروف قراردادی به وسیله انگشتان دست بسته یا باز اختراع کرده اند که شامل ۲۵ حرف است و اشخاص کرولال با این علائم می توانند همه چیز را بنویسند و بخوانند.

▪ الفبای تندنوی:( hanb short)
این الفبا برای نوشتن نطق ها و خطابه ها اختراع شد. هر حرف آن مجموعا به جای دو یا سه حرف گذاشته می شود و از خطوط موازی و نیم دایره ها (نیم دایره ها) تشکیل می گردد.

▪ الفبای مورس morse:
الفبای مورس را ساموئل مرس نقاش و فیزیکدان آمریکایی (۱۷۷۱-۱۸۷۲) برای سهولت مخابرات و تلگراف اختراع کرد و مرکب از خط و نقطه است. برای حروف ۳۷ عدد است و برای اعداد و نقطه گذاری ۲۶ علا مت گذاشته است و امروزه به وسیله دستگاه تایپ با این سیستم نقطه ها و خط ها از دستگاه فرستنده در دستگاه گیرنده نوشته شده و به صورت تلگراف آماده می شوند.